Montesquieu’s hoofdwerk Over de geest der wetten (1748) is om meerdere redenen een belangwekkend boek. Het is vooral beroemd geworden vanwege het hierin verwoorde idee van de ‘scheiding der machten’. Macht corrumpeert, zo kan de centrale stelling van Montesquieu kernachtig worden samengevat, en bij ongedeelde macht is dit gevaar vrijwel onvermijdelijk. Slechts de scheiding van de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht biedt een garantie tegen het machtsmisbruik van staatshoofden en vóór het functioneren van de democratie.
Praktijkervaring
Binnen mijn praktijk heb ik met verwijzing naar de trias politica binnen coöperaties het volgende kunnen verduidelijken. De directie behoort te worden aangemerkt als uitvoerende macht, de raad van beheer of raad van commissarissen als wetgevende macht en de markt als rechtsprekende of controlerende macht. Dit wordt als volgt weergegeven.
In de praktijk was de werkwijze, dat de directie jaarlijks een strategienota of jaarplan opstelde met op de titelpagina het woord ‘concept’. Tijdens een tweedaagse werkconferentie presenteerden de algemeen directeur en de financieel directeur de essenties van dit jaarplan voor de voltallige raad van beheer/commissarissen. Vervolgens namen de commissarissen – veelal opgedeeld in twee of drie groepen – de tijd om aan de hand van de vier volgende vragen tot een oordeel te komen over de door de directie gepresenteerde plannen. De opdeling in groepjes bewerkstelligde veelkleurigheid van de bevindingen en betrokkenheid. De vragen zijn:
- Waar bent u het van harte mee eens?
- Wat roept mogelijk weerstand op?
- Wat is nog onduidelijk?
- Welke tips, aanbevelingen of conclusies hebt u?
De bevindingen van de commissarissen werden per groepje plenair naar voren gebracht en besproken met als doel overeenstemming en commitment. Veelal kon tijdens zo’n tweedaagse werkconferentie – na enkele amendementen te hebben aangebracht – met het jaarplan worden ingestemd en werd het woord ‘concept’ dus verwijderd. Het bijzondere van deze werkwijze is, dat alle betrokkenen helderheid hebben over hun eigen rol en aandeel in het geheel. Voorts ontstond vaak een saamhorigheid en eendracht. Dat bleek ook uit het enthousiasme waarmee men vervolgens gaandeweg het jaar elkaar ondersteunde in het waarmaken van ieders rol. Ik ben ervan overtuigd geraakt, dat een dergelijk cyclisch planningsproces, waarbij in de jaarplannen door de directie wordt teruggeblikt en vooruitgeblikt rondom doelen, strategieën, in- en externe ontwikkelingen aangaande producten, processen en markten, de kans op ontsporing drastisch verkleint. Bovendien komen nieuwe mogelijkheden en wegen in beeld en worden te nemen maatregelen vastgesteld.
Geef een reactie